ንቃተ-ህሊና አንድ ሰው በዙሪያው ያለውን እውነታ የማወቅ ችሎታን የሚለይ ፣ እንዲሁም በዚህ እውነታ ውስጥ የእርሱን ቦታ ፣ የሚወስን ውስብስብ የፍልስፍና ቃል ነው።
የጥንት የሳይንስ ሊቃውንት በንቃተ-ህሊና ተፈጥሮ ላይ ምን ዓይነት አመለካከት ነበራቸው
ከጥንት ጊዜያት ጀምሮ ንቃተ-ህሊና ምን እንደሆነ ፣ ሁኔታው በምን ሁኔታ ላይ እንደሚገኝ እና ምን ተጽዕኖ ሊያሳድርበት እንደሚችል የሚከራከሩ ክርክሮች ነበሩ ፡፡ በመጀመሪያ ፣ በእነሱ ውስጥ የተሳተፉት ፈላስፎች እና ሥነ-መለኮት ምሁራን ብቻ ናቸው ፣ ከዚያ ሳይንስ እያደገ ሲሄድ የተለያዩ ልዩ ባለሙያተኞች ሳይንቲስቶች - ለምሳሌ ፣ የሥነ ሕይወት ተመራማሪዎች ፣ የፊዚዮሎጂ ባለሙያዎች ፣ የሥነ ልቦና ባለሙያዎች ፡፡ እስከዛሬ ድረስ በንቃተ-ህሊና ማለት እና እንዴት እንደሚነሳ ግልጽ ፣ በአጠቃላይ ተቀባይነት ያላቸው መመዘኛዎች የሉም።
ዝነኛው የጥንት ግሪክ ፈላስፋ ፕላቶ የእያንዳንዱ ሰው ንቃተ ህሊና የማትሞት ነፍስ በመኖሩ ነው የሚል እምነት ነበረው ፡፡ ሕይወት ካበቃች በኋላ ነፍስ ከሰውነት ተለይታ ወደ ከፍተኛ ፣ የማይታወቅ “የሃሳቦች ዓለም” ትመለሳለች ፣ ይህም ሰዎች ፣ እንስሳት እና ተፈጥሮአዊ ፍጥረታት ካሉበት የቁሳዊ ዓለም በማይለዋወጥ ደረጃ የዳበረ ነው ፡፡ ያ ማለት ፣ ፈላስፋው ፕላቶ በእውነቱ ታዋቂው የፍልስፍና አስተምህሮ ከመሠረቱት አንዱ ነበር ፣ በኋላም ‹ዳይሊዝም› ይባላል ፡፡
ይህ ቃል የንቃተ-ህሊና እና አካላዊ ነገሮችን ሁለትነት የሚያመለክት ሲሆን ከብዙ መቶ ዘመናት በኋላ በ 17 ኛው ክፍለዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ የኖረው ታዋቂው ፈረንሳዊ ሳይንቲስት ሬኔ ዴካርት በይፋ ጥቅም ላይ እንዲውል ተደርጓል ፡፡ “እኔ አለሁ ማለት ነው” የሚለው ታዋቂው አገላለጽም ለእርሱ የተሰጠው ነው ፡፡ ስለ የንቃተ-ህሊና ተፈጥሮ ለደካርትስ ፍልስፍናዊ አመክንዮ መነሻ የሆነው አንድ ሰው ከራሱ ንቃተ-ህሊና በቀር ምንም እንኳን የአከባቢው ዓለምም እንኳን ቢሆን ማንኛውንም ነገር ሊጠራጠር የሚችል የአእምሮ ንጥረ ነገር ነው የሚል ነው ፡፡ ማለትም የንቃተ-ህሊና ተፈጥሮ ከቁሳዊው ዓለም ህጎች ጎራ ውጭ ነው ፡፡ ዝነኛው ጀርመናዊ ፈላስፋ ሄግል ንቃተ ህሊና በመጀመሪያ ደረጃ እንደ አንድ ግለሰብ የእርሱን ስብእና በዙሪያው ካለው ዓለም ጋር ለማዛመድ እንደ ችሎታ ይቆጥረው ነበር ፡፡
በቁሳዊ ነገሮች ላይ የተሰማሩ ሳይንቲስቶች ስለ ንቃተ-ህሊና ምን አስበው ነበር?
“ፍቅረ ንዋይ” የሚለው ቃል በይፋ የታወቀው በ 18 ኛው ክፍለዘመን መጀመሪያ ላይ ብቻ በታዋቂው የጀርመን ሳይንቲስት ጎትሬድድ ዊልሄልም ላይብኒዝ ነበር ፡፡ ግን የዚህ ፍልስፍናዊ አስተምህሮ ተከታዮች ፣ በዚህ መሠረት ንቃተ-ህሊና የሰው አካል እንቅስቃሴ ውጤት ብቻ ነው (በመጀመሪያ ፣ አንጎሉ) ከጥንት ጊዜያት ጀምሮ ይታወቃሉ ፡፡ እናም የሰው አካል ህያው ቁስ ስለሆነ ህሊና እንዲሁ ቁሳቁስ ነው ፡፡ በ XIX - XX ክፍለዘመን ውስጥ በጣም የታወቁ የቁሳዊ ነገሮች ተከታዮች። ካርል ማርክስ ፣ ፍሬድሪክ ኤንግልስ እና ቭላድሚር ኡሊያኖቭ-ሌኒን ነበሩ ፡፡ የሳይንስ ግዙፍ ውጤቶች ቢኖሩም ፣ የንቃተ-ህሊና ተፈጥሮ ትክክለኛ ትርጓሜ ገና አልተሰጠም ፡፡
